EUROPEJSKI NAKAZ ZAJĘCIA RACHUNKU BANKOWEGO

W ramach współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych, w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w tych sprawach, na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 655/2014 z dnia 15 maja 2014 roku Wspólnoty Europejskie powołały do życia instrument prawny jakim jest europejski nakaz zajęcia rachunku bankowego.

W założeniu Rozporządzenia postępowanie w sprawie nakazu zabezpieczenia powinno być dostępne dla wierzyciela chcącego zabezpieczyć wykonanie przysługującego mu roszczenia zarówno przed wszczęciem postępowania w sprawie, a także na każdym etapie takiego postępowania. Powinno ono być także dostępne dla wierzyciela, który uzyskał już orzeczenie, ugodę sądową lub dokument urzędowy wymagające od dłużnika spłacenia roszczenia wierzyciela. Zabezpieczeniu w ramach europejskiego nakazu zapłaty podlegają nadto co do zasady roszczenia, które są już wymagalne. W odniesieniu do roszczeń niewymagalnych postępowanie to winno być dostępne wyłącznie, jeżeli wnikają one z transakcji lub innego wydarzenia, które miało już miejsce, a ponadto ich kwota może zostać określona. Wysokość zabezpieczenia powinna odpowiadać wysokości przysługującego wierzycielowi roszczenia aczkolwiek wierzyciel może również żądać również aby nakaz zabezpieczenia został wydany na kwotę niższą. Ta druga sytuacja może być w jego interesie, jeśli, przykładowo, uzyskał już on inne zabezpieczenie dotyczące części swojego roszczenia.
Sądem właściwym do wydania europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego, w celu zapewnienia bliskiego związku pomiędzy postępowaniem, o jego wydanie oraz głównym postępowaniem w sprawie, jest Sąd Państwa członkowskiego właściwy w odniesieniu do sprawy głównej.
Na użytek niniejszego rozporządzenia pojęcie postępowania w sprawie głównej powinno obejmować wszelkie postępowania mające na celu uzyskanie wykonalnego tytułu dla roszczenia będącego powodem wydania nakazu zabezpieczenia, w tym na przykład postępowanie uproszczone dotyczące nakazów płatności oraz postępowanie w rodzaju francuskiej „procédure de référé”. Jeżeli dłużnik jest konsumentem mającym miejsce zamieszkania w państwie członkowskim, do wydania nakazu właściwe są wyłącznie sądy tego państwa członkowskiego.
Zgodnie z założeniami Wspólnot Europejskich warunki wydania nakazu zabezpieczenia powinny zapewniać właściwą równowagę między interesami wierzyciela w kwestii uzyskania nakazu, a interesami dłużnika co do ochrony przed nadużyciem nakazu.
W związku z tym, gdy wierzyciel składa wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia, zanim uzyska orzeczenie lub inny dokument wymagające od dłużnika spłacenia roszczenia Sąd, do którego kierowany jest ten wniosek, powinien być przekonany – na podstawie dowodów przedstawionych przez wierzyciela – że wierzyciel może być stroną wygraną w sprawie głównej przeciwko dłużnikowi.
Ponadto wierzyciel powinien we wszystkich przypadkach, również wtedy, gdy uzyskał już orzeczenie, być zobowiązany do dowiedzenia i przekonania sądu, że jego roszczenie należy pilnie objąć ochroną sądową i że bez wydania nakazu wykonanie już wydanego lub przyszłego orzeczenia może być niemożliwe lub znacząco utrudnione ze względu na istnienie realnego ryzyka, że do czasu spowodowania przez wierzyciela wykonania już wydanego lub przyszłego orzeczenia, dłużnik wyda, ukryje lub zniszczy swoje aktywa lub zbędzie je po zaniżonej wartości lub w nietypowym zakresie lub też wskutek nietypowego działania.
Aby zapewnić efekt zaskoczenia w związku z nakazem zabezpieczenia i aby zagwarantować, że będzie on użytecznym narzędziem dla wierzyciela starającego się odzyskać wierzytelności od dłużnika w sprawach transgranicznych, dłużnik nie powinien być informowany o wniosku ani nie powinien mieć możliwości złożenia wyjaśnień przed wydaniem nakazu, ani też nie powinien być informowany o nakazie, zanim zostanie on wykonany.
Z uwagi na brak możliwości uprzedniego złożenia wyjaśnień przez dłużnika Rozporządzenie przewiduje określone środki ochrony mające na celu niedopuszczenie do nadużycia nakazu oraz ochronę praw dłużnika.
Zgodnie z art. 12 Rozporządzenia, przed wydaniem nakazu zabezpieczenia, w przypadku gdy Wierzyciel nie uzyskał jeszcze orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego, Sąd nakłada na niego wymóg złożenia kaucji, na kwotę wystarczającą, by zapobiec nadużyciu procedury europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego i by zapewnić rekompensatę za ewentualne szkody poniesione przez dłużnika w związku z nakazem, w zakresie w jaki Wierzyciel jest odpowiedzialny za te szkody. Jedynie wyjątkowo Sąd może znieść powyższy wymóg, jeżeli uzna, że złożenie kaucji nie jest właściwe w okolicznościach danej sprawy.
Ponadto to na wierzycielu spoczywa odpowiedzialność wobec dłużnika za wszelkie szkody spowodowane nakazem z winy wierzyciela, a ponadto to na nim spoczywa ciężar dowodu.
Oznacza to, że jeżeli nie udowodni on okoliczności przeciwnych, w przypadkach wskazanych w Rozporządzeniu, jego wina będzie domniemana.
Ponadto, w sytuacji, gdy wierzyciel złożył wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania przed sądem w sprawie głównej, na mocy art. 10 Rozporządzenia powinien on wszcząć to postępowanie i przedstawić Sądowi, do którego złożył on wniosek, w terminie 30 dni od daty złożenia wskazanego wniosku lub 14 dni od daty wydania nakazu dowodu na potwierdzenie tej okoliczności. Jeżeli nie dopełni on wskazanego obowiązku w terminie wydany nakaz zostaje uchylony lub wygasa.
Zakres zastosowania rozporządzenia został określony w art. 2 Rozporządzenia, zgodnie, z którym znajduje ono zastosowanie do roszczeń pieniężnych w transgranicznych sprawach cywilnych oraz handlowych, bez względu na charakter Sądu lub Trybunału orzekającego. Oznacza to, że nie rozciąga się ono w szczególności na sprawy skarbowe celne, oraz administracyjne ani odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej, a ponadto nie ma zastosowania do :
a) praw do nieruchomości wynikających z małżeńskiego ustroju majątkowego lub ze związku, który uznawany jest przez prawo dla niego właściwe za mający skutki porównywalne do małżeństwa;
b) testamentów i dziedziczenia, w tym do zobowiązań alimentacyjnych powstających wskutek śmierci;
c) roszczeń przeciwko dłużnikowi, w związku z którymi zainicjowano postępowania upadłościowe, postępowania dotyczące likwidacji niewypłacalnych spółek lub innych osób prawnych, porozumienia sądowe, układy lub analogiczne postępowania;
d) ubezpieczeń społecznych;
e) postępowania polubownego.
Rozporządzenie nie zawiera jednak definicji „sprawy cywilnych i handlowych”. Zakres wskazanych pojęć różni się w zależności od prawodawstwa danego Państwa Członkowskiego, tym samym przy ich wykładni nie należy sięgać do unormowań krajowych. Przedmiotowy zakres zastosowania Rozporządzenia został określony w ten sam sposób co w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, w wyniku czego zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury oraz doktryny wykładnia podjęcia „sprawy cywilne oraz handlowe” powinna następować w sposób analogiczny do interpretacji przepisów art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, w tym w oparciu o dorobek judykatury wypracowany pod rządzami Rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych oraz Konwencji Brukselskiej z 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych.
Zgodnie z orzeczeniem Europejskiego Trybunał Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 1979 r. w sprawie 25/79 Sanicentral GmbH p. René Collin, przy wykładni wskazanego pojęcia należy stosować jego autonomiczną kwalifikację, a stanowisko wyrażone w tym orzeczeniu można traktować jako dyrektywę interpretacyjną.
Ponadto, do celów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 655/2014 uznaje się, że sprawa transgraniczna to taka sprawa, w której rachunek bankowy lub rachunki bankowe, które mają zostać objęte nakazem zabezpieczenia, prowadzone są w państwie członkowskim innym niż:
a) państwo członkowskie sądu, do którego zwrócono się z wnioskiem o wydanie nakazu zabezpieczenia zgodnie z art. 6; lub
b) państwo, w którym wierzyciel ma miejsce zamieszkania.

Zasadniczym celem wprowadzenia instrumentu prawnego w postaci europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego jest umożliwienie wierzycielowi uzyskanie wskazanego zabezpieczenia na rachunku bankowym dłużnika, jako środka alternatywnego wobec środków zabezpieczenia przewidzianych w prawie krajowym, celem nie dopuszczenia, aby późniejsze wykonanie jego roszczenia zostało narażone na szwank przez bycie, przelanie lub wycofanie – do kwoty określonej w nakazie- środków przechowywanych przez dłużnika lub w jego imienna na rachunku bankowym prowadzonym w jednym z Państw członkowskich Unii Europejskiej.
Rozporządzenie ustanawiające procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych weszło w życie w dniu 17 lipca 2014 roku, stosowane jednak będzie od dnia 18 stycznia 2017 r., z wyjątkiem art. 50, który stosuje się od dnia 18 lipca 2016 r.
Więcej na temat uzyskiwania i wykorzystywania orzeczenia jakim jest europejski nakaz zajęcia rachunku bankowego znajdą Państwo w kolejnych wpisach.